در هر جایی که هستید کمی به دور وبرتان نگاه کنید. از هر چند نفر حداقل یکی از آنها یک وسیله اضافی روی صورت خود دارد که همان عینک است. هرکدام از این افراد عینکی به مقصود خاصی از این عینک استفاده می کنند. بعضی از آنها تنها به خاطر زیبایی عینک می زنند. بعضی برای محافظت از چشم در برابر آفتاب عینک می زنند.

بعضی برای تقویت بینایی و درمان کاهش قدرت بینایی از آن استفاده می کنند. برخی هم از آن برای درمان لوچی چشم و یا تنبلی چشم استفاده می کنند. پس عینک ممکن است کاربردهای متفاوتی داشته باشد. بر حسب نوع کاربرد، نوع عینکی که به کار می رود هم متفاوت است.

عینک های آفتابی و تزئینی

همان طور که گفته شد هدف از به کار گرفتن این عینک ها ، محافظت چشم ها در برابر اشعه های آسیب رسان خورشید است. برخی هم تنها به علت جنبه تزئینی و زیبایی از آن استفاده می کنند. نکته ای که در اینجا باید به آن اشاره کرد، این است که گاهی این عینک ها نه تنها از چشم ها در برابر اشعه های نور خورشید محافظت نمی کنند بلکه باعث می شود آسیب بیشتری هم به چشم وارد شود.

به طور کلی اگر مانعی جلوی رسیدن نور به چشم ها را بگیرد یا اگر شما در اتاقی که نور کمی دارد قرار بگیرید، مردمک چشم ها گشاد می شود و بنابراین احتمال ورود نورهای خارجی به درون محفظه چشم بیشتر می شود. پس اگر به دلیل هرگونه بیماری چشمی نیاز به استفاده از عینک آفتابی دارید، حتماٌ باید در انتخاب آن دقت کنید؛ چون عینک های غیر استاندارد تنها با تاریک کردن جلوی چشمان شما، مردمک را گشاد کرده و بدون ایجاد سدی در برابر اشعه های آسیب رسان، اجازه ورود آنها به محوطه داخل چشم را فراهم می کنند.

عینک های طبی

این عینک ها با مدل های گوناگون و با مواد مختلفی ساخته می شوند. اگر جهت تصحیح دور بینی یا نزدیک بینی باشند به شکل محدب یا مقعر هستند و اگر جهت تصحیح لوچی چشم باشند، به شکل منشور خواهند بود. البته تفاوت این اشکال در عمل به طوری نیست که بتوان به راحتی متوجه شد.

عینک های طبی آفتابی

این عینک ها هم در اصل مصارف طبی دارند و برای ترمیم و تصحیح اختلالات انکساری چشم ها به کار می روند اما جزء دیگر هم به آن اضا فه می شود که هم می تواند جنبه زیبایی داشته باشد و هم گاهی خود جزئی از عملکرد طبی و درمانی عینک را تشکیل می دهد. این عینک ها نباید برای شما چندان ناآشنا باشند. اینها عینک هایی هستند که شیشه آنها به اصطلاح فتوکرومیک است. در بسیاری از موارد رنگ وتیرگی شیشه توسط خود بیمار انتخاب می شود.

عینک های صنعتی و حفاظتی

احتمالاٌ از نام این عینک ها متوجه مصارف آنها شده اید. این عینک ها در مشاغل مختلفی نظیر جوشکاری، آهنگری و رادیولوژی و غیره به کار گرفته می شود تا از چشم ها در برابر نفوذ اجسام خارجی و نیز اشعه های مضر محافظت کنند.

عینک های متفرقه

انواع دیگری از این عینک ها وجود دارند که چون کاربردهای آنها بسیار محدود و مختص به موارد بسیار اختصاصی است، در اینجا زیاد مورد بحث قرار نمی گیرند. از این میان می توان به عینک های الکترونیکی برای نابینایان، عینک های سمعک دار برای ناشنوایان و عینک ورزشی برای ورزشکاران را نام برد.

به طور کلی همه عینک ها از دو قسمت اصلی تشکیل شده اند که یکی قاب است و دیگری شیشه یا عدسی عینک. قاب اگر چه در ساختمان عینک شاید به اندازه عدسی اهمیت نداشته باشد اما معمولا در نگاه اول توجه بیشتری را به خود جلب می کند و بنابراین اکثر مردم در انتخاب آن وسواس زیادی به خرج می دهند. قاب از چند قسمت اصلی تشکیل می شود.

ریم یا Ryewire که در اصل حلقه ای از قاب است که دور و اطراف عدسی را در بر می گیرد و در اصل جایگاه قرارگیری عدسی است. البته بسیاری از عینک های جدید فاقد این قطعه هستند و عدسی در آنها توسط پیچ و مهره هایی به اجزاء قاب وصل می شود.

پل یا Bridge قطعه ای از قاب است که از روی بینی عبور می کند و در اصل ریم های طرفین را به هم متصل نگه می دارد.

بالشتک یا pad قطعاتی هستند ۲(تا) که در هر یک از طرفین بینی قرار می گیرند و در اصل باعث می شوند که وزن عینک با ملایمت روی بینی پخش شود.

قطعات انتهایی یا Endpiecها که در انتهای طرفین راست وچپ در قسمت خارجی ریم ها قرار دارند.این قطعات محل اتصال دسته عینک به ریم هستند. انواع مختلفی از قطعات انتهایی وجود دارد. به طور مثال برخی از آنها در این بخش دارای فنری هستند که باز و بسته شدن دسته ها را تسهیل می کند.

دسته عینک قسمتی است که عینک را در گوش ها نگه می دارد و در اصل خود از چند بخش مختلف تشکیل شده است. دسته عینک می تواند از نوع مدل جمجمه ای (یعنی قسمت انتهایی آن به پشت گوش خم شود) از نوع انتها صاف و یا از نوع تغییرپذیر باشد (یعنی در صورت تمایل بیمار آن را خم می کند) اکثر قاب ها از موادی پلاستیکی یا فلزی ساخته می شوند و در اصل گاهی ساختار آنها ترکیبی از دو ماده مزبور است. به هر حال ساختار و ماده سازنده قاب باید ویژگی های زیر را داشته باشد تا یک عینک مطلوب در نظر گرفته شود. قابلیت کشش، شکل پذیری و انعطاف داشته باشد تا عدسی را درخود جای دهد.

درجاتی از انعطاف پذیری و نرمی داشته باشد تا در برابر فشارها و کشش ها به راحتی آسیب نبیند ودر ضمن، گذاشتن عینک بر روی صورت را نیز تسهیل کند. جنس آنها طوری باشد که در مواجهه با عوامل شیمیایی، آب، تعریق صورت، نور خورشید و غیره تغییر رنگ وتغییر شکل ندهد. سبک باشد.

مقرون به صرفه باشد

مسلما شکل ظاهری هم بسیار مهم است. با توجه به اینکه عینک در بخش قابل توجهی از روز توسط فرد مورد استفاده قرار می گیرد، بخش مهمی از صورت و نمای ظاهری فرد را تشکیل می دهد و بنابراین باید با فرم صورت فرد هماهنگی داشته باشد.

با این حساب اندازه قاب، رنگ قاب، طراحی قاب و از طرف دیگر ویژگی های عدسی یا شیشه عینک همگی باید با سلیقه فرد و نیز ویژگی های صورت وی هماهنگی داشته باشند. به طور مثال باید در هنگام انتخاب عینک به وضعیت بالشتک ها و پل عینک بسیارتوجه کرد تا فشار بیش از حد به بینی وارد نکند و به راحتی بر روی آن سوار شوند.

در ضمن باید توجه داشت که نوع عدسی هم در انتخاب قاب بسیار با اهمیت است. برخی از قاب ها این توانایی را ندارند که هر نوع عدسی را در خود جای دهند و بنابراین در زمان انتخاب قاب. ویژگی های عدسی (مثل قطر عدسی، شکل و تحدب عدسی، قطر کانون عدسی و......) هم باید مد نظر قرار بگیرند.

یکی از مهم ترین خصوصیاتی که در هنگام انتخاب قاب باید توجه کرد، ویژگی های حساسیتی بدن است. به طور مثال برخی از افراد به انواعی از فلزات و طلاجات حساسیت دارند و در مواجهه با آنها دچار ضایعات پوستی، کهیر و اگزما می شوند. به ویژه بسیاری از افراد به نیکل که در ساختار بسیاری از وسایل تزئینی مثل گوشواره ها، گردن بند ها، ساعت و دستبند به کار می روند، حساسیت دارند. طلا نیز از ویژگی مشابهی برخوردار است ودر بسیاری از افراد ایجاد واکنش های حساسیتی می کند. در صورتی که سابقه ابتلا به چنین حساسیت ها و آلرژی هایی دارید، حتما باید در زمان انتخاب قاب از مواد سازنده قاب اطلاع کافی کسب کنید.

حتما توجه داشته باشید که در هنگام تهیه عینک های طبی باید با نسخه چشم پزشک مراجعه کنید. علاوه بر اینکه تعیین نمره عینک حتماٌ باید توسط چشم پزشک شما صورت گیرد. خصوصیات دیگری نیز وجود دارد که به جز چشم پزشک فرد دیگری قادر به تعیین آنها نیست.

آستیگماتیسم

آستیگماتیسم که یکی از اختلالات شایع انکساری در چشم هاست، برای ترمیم به عدسی های خاصی احتیاج دارد که آن هم نیازمند محاسبات بسیار دقیق توسط چشم پزشک است.

تعیین فاصله مردمک ها یا PD

شاید یکی از اصلی ترین کارهایی که چشم پزشکان در هنگام نوشتن نسخه عینک انجام می دهند تعیین PD یا فاصله بین دو مردمک است. در صورتی که این عدد تعیین نشود، عینک ساز قادر نخواهد بود عینک مناسبی برای شما تهیه کند و برای همین چشم پزشکان معمولاٌ با وسایل بسیار دقیقی این عدد را برای شما مشخص می کنند. در صورتی که این فاصله درست تخمین زده نشود، دید مطلوب برای شما ایجاد نمی شود.

به هر حال با توجه با اینکه به طور معمول تجربه افراد در تهیه عینک مناسب چندان زیاد نیست، همیشه تبادل نظر با مسئول فنی محل خریداری عینک، کمک کننده است. با این وجود، از نظر ظرافت و زیبایی،انتخاب نهایی با بیمار است. اما در صورت نیاز می توان از اطلاعات و تجارب مسئول فنی در مورد انواع قاب های موجود در بازار و نیز تجربه چهره شناسی وی استفاده کرد. برای یک انتخاب مناسب توجه به خطوطی که صورت شخص را تشکیل می دهند و نیز شکل هندسی صورت بسیار با اهمیت است.

حالات خاص و ویژگی های صورت، موها، ریش و سبیل، رنگ مو و میزان تیرگی پوست نیز باید مد نظر باشد. از طرف دیگر،شغل و شخصیت اجتماعی، سن، جنس وحتی نحوه لباس پوشیدن فرد نیز از عواملی هستند که در انتخاب باید مورد توجه قرارگیرند. همیشه باید در نظر داشت که هماهنگی قسمت فوقانی قاب با ابروها و بخش پائینی قاب با گونه ها و نیز موازی بودن دماغه قاب با شیب بینی کمک قابل توجهی به مناسب بودن قاب برای صورت فرد می کند.

تمام این ملاحظات در مورد کودکان هم صدق می کند. به ویژه جنبه های زیبایی و ظرافت قاب در مورد کودکان بسیار مهم است چرا که اگر این موارد رعایت نشوند باعث از بین رفتن علاقه به استفاده از عینک در کودکان می شود و حتی ممکن است به علت تخریب و زشت کردن چهره کودک، از نظر روحی و شخصیتی برای وی مشکل ساز شود. در ضمن با توجه به میزان فعالیت و جنب وجوش بچه ها باید میزان مقاومت و ایستادگی قاب کمی بیشتر از بزرگسالان باشد تا به راحتی آسیب نبیند. آموزش استفاده صحیح و نگهداری عینک به کودکان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و والدین در این امر نقش بسیار مهمی بر عهده دارند.

به طور کلی بر اساس شکل کلی صورت، می توان توصیه هایی در مورد شکل قاب و عدسی داشت: برای چهره های مربعی شکل، قاب های گرد؛برای چهره های لوزی شکل، قاب های بدون ریم ؛ برای چهره های کشیده، قاب های طرح ریبان با عمق زیاد؛ برای چهره های مثلثی شکل با قاعده در بالا قاب های طرح ریبان با عمق کم؛ برای چهره های مثلثی شکل با قاعده در پائین، قاب های بیضی شکل؛ و برای چهره های گرد، قاب های چهار گوش بیشتر از نظر زیبایی مناسب هستند.

دسته عینک هم در انتخاب نوع عینک و نمای نهایی چهره فرد، اثر بسیار زیادی دارد. به طور مثال دسته هایی که در قسمت پائین قاب لولا شده باشند، چهره را کوتاهتر نشان می دهند و بر عکس دسته هایی که در بالای قاب لولا شده باشند، صورت را کشیده تر نشان می دهند.

یکی دیگر از مهم ترین بخش های عینک عدسی است. تعیین یک عدسی مناسب کاری نسبتا تخصصی است و به عوامل متعددی نظیر: قطرعدسی، محدب یا مقعر بودن عدسی، مقاومت آن در برابر ضربات و غیره بستگی دارد. در صورتی که تمایل دارید عدسی عینک شما رنگی یا به اصطلاح فتوکرومیک باشد، متناسب بودن رنگ آن با قاب و دیگر اجزاء صورت مهم است. گاهی عدسی ها ویژگی های دیگری نظیر ویژگی ضد رفلکس (Anti reflex) دارند که برای درمان برخی از اختلالات چشم پزشکی مفید است.

در مورد عینک های طبی اکیدا به استفاده کنندگان توصیه می شود که پس از اتمام مراحل ساخت عدسی و کارگذاری آن پس از تحویل از عینک سازی و قبل از استفاده، حتما یک بار عینک را با چشم پزشک خود کنترل کنید تا از صحت و درستی اقدامات تکنیکی ونیز مناسب بودن عدسی و دیگر ویژگی های عینک اطمینان حاصل کنید.

‌دکتر علی غلامرضا‌نژاد